Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục từng là pháp trường ?

Khu vực quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục trước đây vốn là một bãi đất hoang trồng dừa ven hồ Gươm, dân gian thường gọi là “Vườn dừa”. Sau này, khi thực dân Pháp xâm lược Việt Nam, quảng trường được đổi tên thành Place Négrier.

Thực dân Pháp rất coi trọng vị trí của quảng trường này và xem nó như trung tâm của Thủ đô Hà Nội lúc bấy giờ. Tuy nhiên, sự ưu ái của Pháp dành cho quảng trường Place Négrier nhanh chóng bị chấm dứt bởi các hành động dã man của chúng.

Trong cuốn sách Hà Nội cũ, phát hành năm 1943, nhà nghiên cứu văn hoá Doãn Kế Thiện có kể lại: Nói đến những nơi rùng rợn ở Hà Thành, ngoài cái “hồ xác trẻ” ra, lại còn nơi “cây dừa bêu đầu”. Nơi đó không phải là một nơi khuất vắng, lại chính là một nơi mà bây giờ chúng ta đều cho là chỗ rất phong quang, vui vẻ nhất Hà Thành. Đó là hồ Hoàn Kiếm.

Đó là vì thình thoảng người ta lại treo một cái hay mấy cái đầu lâu của những trọng tù bị trảm quyết vào thân mấy cây dừa ấy, nói là “bêu” để làm gương, cho kẻ khác coi để làm răn. Mỗi khi có một cái đầu bêu ở đó, trên thân cây dừa lại dán một tờ giấy kể rõ tội trạng của kẻ đã bị tử hình ấy cho các người qua lại xem. dân đi qua ai cũng chỉ dám len lén nhìn, ngay cả những đứa trẻ nghịch ngợm nhất cũng không dám nô đùa gần những cây dừa đó. Thi thoảng có một vài người phụ nữ theo thói mê tín cầm những mảnh giấy đến hứng những giọt máu rỏ từ thủ cấp của tử tù rồi mang về dán ở đầu giường vì tin rằng nhờ thế họ có thể trừ yểm được ma Phạm Nhan quấy nhiễu việc sinh nở.

Năm 1907, một số sĩ phu yêu nước tiêu biểu là Lương Văn Can, Nguyễn Văn Vĩnh đã mở một trường tư mang tên Đông Kinh Nghĩa Thục (trường Đông Kinh – chỉ kinh thành Thăng Long xưa – trường dạy việc nghĩa). Ngôi trường này chủ yếu dạy miễn phí chữ Quốc ngữ cho các học trò thời Pháp thuộc. Không chỉ là nơi dạy học, về sau đây cũng trở thành một địa bàn hoạt động sôi nổi của các sĩ phu yêu nước, chống Pháp khắp Hà Nội và một số vùng lân cận. Để kỉ niệm và tôn vinh ngôi trường này, năm 1945, thị trưởng Trần Văn Lai đã cho đổi tên quảng trường “Place Négrier” thành “Đông Kinh Nghĩa Thục” như ngày nay.

______________

Đại Việt Cổ Phong - 大越古風 - VietnamAncient